|
III. BÖLÜM
KİLİMDE KALİTEYİ ETKİLİYEN UNSURLAR :
1- Çözgü ipinin seçimi ve
çözgü iplinde dikkat edilmesi
gereken hususlar :
a) Çözgü
ipindeki incelik veya
kalınlık, dokunacak kalite ile yakından alakalıdır. Üretilmek
istenen kilimin kalitesine uygun kalınlıkta bir çözgü seçilmelidir.
b) Verilecek
çözgülerin kopmaması için, önceden gerekli testlerden geçirilmelidir.
c) Çözgünün
dokuma sırasında kopmaması için, dokuyucu kirkitinin temiz
ve
hatalı olmamasına dikkat edilmelidir.
d) Dokuyucu,
dokuma sırasında, rast gele veya gereğinden fazla kuvvetli
vurarak, çözgünün kopmasına sebep olmamalıdır.
e) Kopan çözgü, mutlaka çözgü bağlama tekniği ile
bağlanarak onarıldıktan
sonra
dokumaya devam edilmelidir.
f) Yan yana gelen iki tel çözgüden birisi zayıf ve
kopacak gibi ise, zayıf olan (e) bendinde açıklandığı gibi
onarılmalıdır.
g) Kopan bir çözgü veya biri zayıf, diğeri sağlam bir
çözgü bir araya getirilerek,
iki
çözgü birden sarılarak asla dokuma yapılmamalıdır. ( Bu tür
dokumalarda, baştan
sona
kadar kalın bir çizgi çıkmakta ve kaliteyi bozmaktadır. )
2- Kirkitin dengeli vurulması
:
Atkılık ipleri sıkıştırmada kullanılan kirkitin,
dokumanın her yerinde ayni tempoda
vurulması
ve sıkıştırmanın dengeli yapılması çok önemlidir. Ayrıca,
çözgü
aralıklarının
da, ürünün her bölümünde eşit ve dengeli dağıtılmış olması gerekir.
Eğer
çözgülerin dağılımı iyi ayarlanmamış ise veya kirkit
kullanılmasına gerekli özen gösterilmiyor ise, kilimin bazı
yerlerinde atkılar,çözgü üzerine iyi oturmamaktadır. Bu
durumda, genellikle beyaz renk olan çözgü,dokunan renkli atkılık
iplerin altından görünerek, çok çok önemli bir kalite hatasının
ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Bunu önlemek için her geçki
tek tek kirkitlenmeli,birkaç geçki üzerine kirkit vurma alışkanlığına
meydan verilmemelidir. Diğer yandan geçki ipi 2 veya 3 kat asla
kullanılmamalıdır,bu da kaliteyi bozan önemli bir husustur.
Melik uçlarının sonuna kadar kullanılması ve bitiş ucunun
iyi saklanması gerekmektedir.
BU HUSUSLAR, DOKUYUCU VE USTA ÖĞRETİCİLERİN EN ÇOK DİKKAT
ETMESİ
GEREKEN
BİR KONULARIN BAŞINDA GELMEKTEDİR.
3- Motif sıralarının çözgüden
takip edilerek belirlenmesi :
Kilim motifleri genellikle, dokumada ilk motiflerin yerlerinin
belirlenerek atılmasından
sonra,
hemen hemen ayni motiflerin sadece renk değişimleri yapılarak
ve tekrarlanarak dokunmasıyla oluşmaktadır. Motiflerin aynı
hizada ve aynı büyüklükte devamının sağlanması çok önemlidir.
Bunun için tekrarlanan ana motifler çözgü üzerinde kaç
cm’e oturuyor ise o genişlikte çözgü üzerine işaret koymak
gerekmektedir.
4- Kilim dokumasının yanlamasına
yapılması :
Bir kaç dokuyucunun birlikte çalıştığı kilimlerde,
özellikle zemin renklerde
rast
gele alanlar doldurulmaktadır. Bu da kilim yüzeyinde
verevlemesine çizgiler
oluşmasına
ve tabii kilimin yüzeyinin çirkin görünmesine sebep olmaktadır.
Bunun önlenmesi için, dokuyucu kızların aynı hızda dokumalarının
sağlanmasına dikkat edilmelidir.
5- Birden çok dokuyucunun,ayni
kilimi birada dokuması :
Genellikle geniş ölçülerdeki dokumalarda, birden çok
dokuyucu ayni anda
dokuma
yapmaktadır. Böyle durumlarda, dokuyucuların bir ekip ruhu içinde,
kirkitleri ayni
tarz
ve ritimde kullanarak, el uyumu dediğimiz birlikteliği gerçekleştirmeleri
gerekmektedir.
Özellikle, her iki yanda çalışan dokuyucuların eşit olarak
ve birbirine
paralel
dokumayı götürmesi ve kenarlarının son derece düzgün çıkmasının
sağlanması
önem taşımaktadır. Su yolu gibi eğri giden ve bir kenarı
bozuk veya diğer
kenarından
kısa çıkan kilimler de satılamamaktadır. Burada dikkat
edilmesi gereken husus her iki tarafta oturan dokuyucuların en
usta dokuyuculardan seçilmesidir. Usta öğreticilerin bu hususa
önem vermelerini tavsiye ediyoruz.
Ayrıca birden çok dokuyucu asla, eni 140 cm’den küçük
ölçülerdeki dokumalarda, yan yana dokuma yapmamalıdır.
6- Biten kilimin başlarının
bağlanması
:
Biten kilimin her iki tarafındaki saçaklar, 4’ er veya
5’ er adedi bir arada düğüm
yapılarak
bağlanmalı ve düğüm kilimin tam başına oturacak şekilde
yerleştirilmelidir.
7- Dokuma süresinde, dokumaya
ara verildiğinde, çözgünün tezgahın her
iki
tarafından gevşetilmesi :
Dokumaya ara verildiğinde
tezgahtaki çözgü biraz gevşetilmelidir. Çünkü
devamlı
dokuma yapılmadan sıkılmış durumdaki çözgüde uzamalar ve
dolayısıyla
bozulmalar
meydana gelebilmektedir.
Gevşetilen çözgü, dokuma tekrar başlatıldığında,
bir önceki sıkılığına getirilir.
8 - Desenin dokuyucuya izahı ve
ilk dokumanın usta öğretici tarafından veya
onun
gözetiminde başlatılması :
Usta eğiticiler, atölyede hiç bir şekilde hatalı ürün
çıkmasına izin vermemelidirler. Üretim devamlı kontrol
edilmeli ve hatalı işler olduğunda mutlaka, kilim ne kadar
dokunmuş olursa olsun
ayni dokuyucuya söktürülmelidir. Bu şekilde cezalanan dokuyucu
daha dikkatli dokumak mecburiyetinde kalacaktır.
Çözgünün tezgaha aktarılmasından sonra ilk dokuma
usta öğretici tarafından başlatılmalı ve ayrıca dokunacak
kilimdeki desen ve renk özellikleri dokuyucuya iyice
öğretilmelidir.
9-
Deseni oluşturan atkılık iplerin toplu olarak verilmesi:
Kilimde abraş çıkmaması için aynı kazanda boyanmış
iplerin dokunacak kilimin ebadına kafi gelecek kadar miktar ve
renklerde dokuyucuya toplu olarak verilmesi zaruridir.
10-Kilim
dokunan yerin nemli olmaması:
Kilim tezgahının kurulu olduğu yer nemli olmamalıdır.
Nemli yerde dokunan kilimin atkı ve çözgüleri nemden ıslanacak,
kirkit darbesi ile ıslak ipler gereğinden fazla oturarak ebat ve
kalite bozulmaları meydana gelecektir.
Sayfa
5
|
İletişim 