YAZAN:

ERDOĞAN ILDIZ

El dokuması yaygılar, toplumumuzun her kesimini ilgilendiren önemli bir döviz girdisi yaratan kültür ve sanat değerleridir. Kırsal kökenli bir toplum oluşumuz, haliyle günlük yaşantımızda da bu değerleri ön plana çıkarmış, dolayısı ile konuya devlet kademeleri, üniversiteler, ticari kuruluşlar, vakıflar, kooperatifler vs. olmak üzere herkes gücü, yeteneği ve alanı itibari ile sahip çıkmaya çalışmış, konu kördüğüm haline gelmiştir. Bu çalışmalar bir koordine merkezine bağlanamadığından verimli kılma çalışmaları, kaynak yutar hale gelmiştir. Konu ile ilgili 10’un üzerinde bakanlık bünyelerinde kadrolar oluşturulmuş, bu kadroların yarattığı katma değer, maaşlarını karşılayacak düzene erişememiştir. Acilen konu hakkında derli toplu bir çalışma yapılması zorunlu hale gelmiştir. Tabir yerinde ise, olay körler ülkesinde filin tarifi gibidir. Her kurum ve kuruluş olayı dokunduğu kısım olarak tarif etmekte ve filin tarifi bir türlü ortaya çıkmamaktadır. Diğer yandan, herkes sonuca bakmakta, ancak sonuçları, bu sonuca gelene kadar geçirilen evrelerin çıkardığı gözden kaçmamakta, sıhhatsiz ağaçların sıhhatsiz ormanlar yarattığı unutulmaktadır. Bir koordine noktası oluşturmak, ormanı kurtarmak için zorunludur. İşte bu rapor bu gayeye hizmet için hazırlanmıştır.

Bu kadar geniş olarak toplumumuzun çeşitli kesimlerini ilgilendiren bir konuyu toparlamak için seçtiğimiz yöntem şöyle özetlenebilir :

A- El dokuması yaygının, kültürel ve ticari dürtülerle hazırlanış ve ticari aşamaların tek tek sıralanışı,

B- Bu evrelerin bazı başlıklarla gözden geçirilip şu başlıklar altında sorun ve çözüm önerilerinin toplanması :

A- Evreler :

1. Kültürümüzün tasarım dürtüsü veya ticaretin tasarım dürtüsü ( Kısaca tasarım )

2. Malzeme seçimi ( hammadde )

3. Büküm

4. Boyama

5. Desen çizimi

6. Dokuma + Kesim

7. Yıkama

8. Toplama + Toptancılık

9. İhracat formaliteleri, istatistik, idari kademeler

10. Yurt dışındaki toptancılık

11. Perakendecilik (Yurt içi ve Yurt dışı)

12. Tüketici eğilimlerinin yönlendirilişi

El dokuması yaygılar, bu evrelerden geçip, Ayşe’nin evinden Liza’ nın evine kadar gitmektedir. Netice itibarı ile, her evrede uğraş verenler kutsal bir görevi icra etmektedirler. Ancak bunlar, görevlerini icra ederken bazı sorunlarla karşılaşmaktadırlar. Karşılaştıkları sorunlar da şu başlıklar altında her evre için ayrı ayrı toparlanacaktır:

B- Sorunlar :

1- Bu evrelere emek veren insanların iş tarifleri sorunu,

2- Bu evrelerde, emekleri geçenlerin ilgi alanlarında koordineyi sağlayacak adres sorunu,

3- Çalışma alanlarında slogan sorunu,

4- Stok ve çeşit sorunu,

5- Parasal sorunlar,

6- Fiyat sorunları,

başlıkları altında her evre için ayrı ayrı gözden geçirilecektir.

EL DOKUMASI YAYGILARIN ÜRETİM VE TİCARİ EVRELERİ İLE İLGİLİ SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ :

1- KÜLTÜREL VE TİCARİ DÜRTÜLERLE EL DOKUMASI YAYGI

TASARIMINDA SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ :

Her şeyden önce fikirler vardır. Kişinin herhangi bir üretime geçebilmesi için kültürel veya parasal bir dürtünün olması şarttır. Kişi o işi yapmayı kafasına koydu mu, önce yapacağı işi tasarlaması gerekir. Tasarımlar bilgi ve imkanlarla sınırlı olduğundan, halıcılıkta verimin artması için bu konuya çok dikkat etmemiz gerekecektir. Dokuyana ilk destek burada verilmelidir. Tasarımın başarısı, yapılan işin başarısında hem temel unsurdur hem de başarının ölçümü için temel öğedir.

A- Tasarım konusunda iş tariflerinde sorunlar ve çözüm önerileri :

1- Kültürel Tasarımlar :

Törelerimiz yüz yıllardır bazı yörelerde el dokuması yaygı tasarımını otomatik bir tasarıma dönüştürmüştür. Doğanın, kültürün getirdiği bir çerçevede yaygısını tasarlamayı küçük yaşlarda öğrenen genç kız, zamanı geldiğinde bu tasarım doğrultusunda malzemesini hazırlar ve işine koyulur. Ancak, bu tasarımlar, zaman içinde bir takım fiziki ve kültürel etkenlerle ana tasarım mantığından uzaklaşır veya mantık tamamen yok olur. İşte, verilecek destek buradadır. Sanat tarihçilerimizin konuya eğilmeleri, bu tasarımların çıkış mantıklarını tespit etmeleri gerekir. Bunlar, dokümana bağlandıktan sonra günümüz şartlarına uyarlanan orijinal tasarımların yöre halkına sebep-sonuç ilişkisi çerçevesinde benimsetilmesi, sevdirilmesi, kültürlerine sahip çıkmaları sağlanmalıdır. Desen, ebat ve renk anlayışı açısından bunun yapılması zorunludur. Böyle bir çalışmanın, Halıcılık Vakfı tarafından koordine edilmesi hem vakfa prestij hem de gelir sağlayacaktır.

2- Ticari Tasarımlar :

Ticari amaçla yapılan tasarımlar iki sınıfa ayrılmaktadır :

a) Eski desenleri, kopya çekerek veya değiştirerek yaratılan tasarımlar,

b) Tamamen yeni tasarımlar.

Tüccarın, yeni tasarımlar planlarken başvuracağı bir merkez bulunmadığından, yeni tasarımlar hem maddi, hem manevi açıdan külfetli olmakta, dene-yanıl, düzelt sistematiği içinde el yordamı ile yön aramakta bu da kaynak ve zaman israfına yol açmaktadır. Bunu önlemek için de Halıcılık Vakfı, yol gösterici bir görev yüklenmelidir. Vakıf, olayı gerekli yerlerle koordine ederek, iletişimi hızlandırmalıdır, danışmanlık servisi vererek kendine kaynak ve prestij sağlamalıdır.

B- Tasarım konusunda adres olayının önemi, sorunlar ve çözüm önerileri :

Yukarıda “A”şıkkında açıkladığım gibi, her iki tasarım türünde de yaygıyı tasarlayan önce, kullanacağı malzemeyi, boyayı sonra deseni tasarlamak zorundadır. Yünü nereden alacaktır, nerede, nasıl büktürülecektir, deseni kime, nasıl çizdirecektir, desen seçimi için hangi kaynaklara müracaat edecektir. Bütün bunlar kafasında sorundur. Bu işlemler bittikten sonra nerede, kime, kaça dokutturacaktır. İşte, adres sorunundan kastımız budur. Üretimi artırmak, kaynak ve zaman israfını önlemek için üreticilerin bu tür taleplerini karşılayacak, onlara yol gösterecek, onların ihtiyaç duyduğu adres ve dokümanlara çabuk ulaşmasını sağlayacak, işi bilen bir kuruluşa ülkemizin acil ihtiyacı vardır. Bu işlerin de Halıcılık Vakfı bünyesinde görülmesinde büyük yararlar vardır.

Sayfa 1