VI. EL
DOKUMASI YAYGILARDA İŞÇİLİĞİN ÖNEMİ, KONU İLE İLGİLİ SORUNLAR VE
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ :
Konunun önemi :
Dünyada el dokuması yaygılar, işsizliğin yaygın olduğu, ormanlık,
dağlık yörelerde, tarımın verimli olmadığı alanlarda ve hasat
harici boş zamanların kullanıldığı kırsal kesimlerde
yapılmaktadır. İyi bir getirirsi olan bu sanatı tüm geri kalmış
ülkelerin hükümetleri teşvik etmektedir. Dünyanın giderek
küçüldüğü çağımızda, meseleye bu açıdan bakmakta yarar vardır. Bu
makro açıdan bakış, el dokuması yaygılarla ilgili uzun vadeli
politikaların oluşmasına hizmet edecektir. Politikaların tutarlı
ve uzun vadeli yapılabilmesi için, evrensel bakış açısı ile konuya
geniş boyutlu anlatmakta yarar vardır.
Türklerin geliştirdiği ve dünyaya yaydığı bu el sanatı,
Çin’de, Hindistan’da, Rusya’nın tüm Türk Cumhuriyetlerinde,
İran’da, Mısır’da, Romanya’da, Kuzey Afrika ülkelerinde,
Yugoslavya’da ve Anadolu’da icra edilmektedir. Köklü bir halıcılık
geleneğinin olduğu ülkemizde, ülkenin kalkınmasına paralel olarak
elbette bu sanat dalı bir gün ölecektir. Ancak bu sanat Türkiye’de
ölmeden önce, bu sanatı icra eden müesseselerin dünya çapında
işletme kabiliyetine erişmeleri, faaliyet alanlarını dünyanın
diğer yörelerine kaydırmaları, ülkemiz halıcılığı için büyük önem
taşımaktadır. Ata mirası olan bu mesleğin daha uzun yıllar
ülkemize döviz kazandırıcı bir işlev göreceği unutulmamalıdır.
İşi bilen, işte uzman kadrolar, büyük işletmeleri sevk ve
idare edecek boyutlarda know-how’a ülkemizde erişeceklerdir. Bu
bakış açısından çıkarak, önlerinin açılması gerekir. Öncelikle
ülkemizde, gizli işsizliğe, kullanılmayan iş gücüne getirdiğimiz
çözümler, ileride başka ülkelerde de işimize yarayacaktır.
A)
El dokuması yaygılarda işçilik konusunda personelle ilgili
sorunlar ve çözüm önerileri :
El dokuması yaygılarda işçiliğin yapılışı iki şekilde
öğrenilmektedir.
1.
Aile içinde töreler doğrultusunda öğrenilerek,
2.
Kamunun ve özel sektörün kurslarına katılarak
Aile içindeki öğretim, ipin hazırlanışı, boyama, desen tasarımı ve
dokuma işlevlerini kapsamaktadır. Bu hazır iş gücüdür ve
memleketimizde milyonlarca kişi bu bilgi ve görgüye sahiptir. İyi
bir organizasyonla bu iş gücü daha rantabıl hale getirilebilir. Bu
işlev uzun boylu bir masraf da gerektirmez. Bu kitleye yönelik
medya yolu ile yayınlar ve halk eğitim müdürlüklerinin stümülatif
çalışmaları ile başarılabilir. Bu teğete yönelik hazırlanacak
programlar, bu kitleyi şevklendirir ve harekete geçirebilir. Bu,
şu anda yurdumuzda büyük eksikliktir. Bu kitleye yönelik, eğitici,
yönlendirici ve şevklendirici doğrultuda ciddi bir “PR” programı
mevcut değildir. Halk eğitimin programları da bu doğrultuda
değildir. Programlar gözden geçirilip bu kitleye dönük dergiler,
TV programları vs. hazırlanmalı, yöresel yarışmalar düzenlenmeli,
her yıl belli zamanlarda tüm ülkeyi kapsayan yarışmalar bir şenlik
havasında bir yörede yoğunlaşarak yapılmalıdır. (Antalya film
festivali gibi) Bu kamu idareleri tarafından teşvik edilmeli,
yarışmaya katılanlara imkanlar sunulmalıdır.
Kamu ve özel sektörün kursları hem yetersiz hem de cazip
değildir. Bu kurslara katılanlar, beceri kazandıktan sonra, bir
takım yanlış uygulamalarla, işsiz kalmaktadırlar. Bu da kurslara
olan ilgiyi azaltmaktadır. Konu global olarak ele alınıp makro bir
planlamanın yapılmasında yarar vardır. İş gücüne nitelik
kazandırmak ayrı bir iş, nitelikli iş gücüne iyi bir gelir imkanı
sunmak ayrı bir iştir. Kamunun ve özel sektörün ihracata dönük bir
çalışma programı çerçevesinde konu ele alınmalı, ihracatçılarla,
halk eğitimcilerin ilişkileri koordineli bir hale getirilmelidir.
B)
El dokuması yaygılarda işçilikle ilgili adres sorunu ve
çözüm önerileri :
Tüccar mal dokutacak yöre, tezgah arayışı içinde, dokuyanlar ise
dokuduklarına alıcı bulmanın güçlüğü içindedir. Atıl pek çok
tezgah ve iş gücü bulunmaktadır. Nasıl turizm sektöründe özelciler
bir birlik oluşturup, boş yataklarını bir merkeze rapor edip bu
merkez kanalı ile müşteri aramak yolunu tesis etmişlerse,
halıcılıkta da böyle bir sistemin tesis edilmesi şarttır. Belirli
bir odak olmadığından, olay kör düğüşü şeklindedir. Pek çok tüccar
bildikleri, kolaylarına gelen yöreye yığılmışlar, diğer yöreler
atıl vaziyettedirler. Bu yörelerdeki görevliler, nereye, nasıl
müracaat edeceklerini bilmemektedirler. Bu konunun acilen
çözülmesi gerekmektedir. Bu işlev de Halıcılık Vakfı’ nda
kurulacak bilgi işlem merkezi tarafından çözülebilir. Halıcılık
Vakfı’nda kurulacak basın yayın halkla ilişkiler bölümü tüm bu
aksaklıkları giderecek bir işlev yüklenebilir.
C)
El dokuması yaygılarda işçilikle ilgili slogan sorunu ve
çözüm önerileri :
El dokuması yaygıların üretimi yoğun bir yatırım gerektirmeyen bir
konudur. Bilgi ve beceri ile basit araç, gereç bir araya geldi mi,
yapılan işçilik bir aileyi doyuracak düzeydedir. Açık ve gizli
işsizliğin kol gezdiği ülkemizde, bunalıma giren insanların
canlarını kıymaları zaman zaman basına aksetmektedir. Canına kıyan
kişi umudunu kaybetmiştir. Burada umut çok önemli bir görevi
gündeme getiriyor. Kişilerin yönelebilecekleri bir merkez onların
geçimlerini sağlayacak çabalarını desteklediği takdirde pek çok
kişi için umut ışığı yakılacaktır. Resmi bildirilerde, bir kişiye
iş imkanının sağlanabilmesi için umut ışığı yakılacaktır. Resmi
bildirilerde, bir kişiye iş imkanının sağlanabilmesi için 10
milyonlarca liralık yatırım gerektiğinden söz edilmektedir. Kamu
idarelerinde alınacak basit önlemlerle bu kişilere tezgah, iş
imkanları açılabilir. Sloganımız “herkese iş” olmalıdır.
D)
El dokuması yaygılarda işçilikle ilgili potansiyel kaynak
sorunu ve çözüm önerileri:
Daha önce de belirttiğimiz gibi, halıcılığımız dünya el
halıcılığında % 3 gibi önemsiz bir yere sahiptir. Bu üretimin
yetersiz oluşundan kaynaklandığı gibi, ticari tecrübe ve dağıtım
ağlarımızın yetersiz oluşundan da kaynaklanmaktadır. Ancak olmayan
satılamaz. Üretimin artması şarttır. Ülkemizde el dokuması yaygı,
cezaevleri haricinde, hanımlar tarafından üretilmektedir. Kırsal
kesimde pek çok erkek zamanını kahvelerde boş yere tüketmektedir.
Hindistan, Pakistan ve Çin’de erkek nüfus bu alana özendirilmiş,
harıl harıl çalışmaktadır. Bizim de acilen özendirici tedbirler
almamız şarttır. Bu kullanılmayan iş gücünün maliyeti milyarlarca
doları ifade etmektedir. Bu özendirme işine harcanacak para
kendini kısa zamanda amorti edecektir.
E)
El dokuması yaygılarda işçilikle ilgili parasal sorunlar ve
çözüm önerileri:
Ülkemizde el dokuması yaygıların üretim maliyetleri , rakip
ülkelere kıyasla fazladır. Bu hem girdilerin maliyetlerinin yüksek
oluşundan hem de hayat standartlarımızın yüksek oluşunun getirdiği
işçilik maliyetlerinden kaynaklanmaktadır. Ülkemizde sigorta
mevzuatından dolayı atölyecilik gelişememekte, nüfusu 5000’den
büyük olan yerlerde bu ek bir külfet getirmekte, zaten yüksek olan
maliyetler bunu kaldıramamaktadır. Dünya çapında işletmeler, sevk
ve idare deneyimleri geleceğimiz için zorunludur. Bu yaklaşımla
atölyecilik teşvik edilmelidir. Sigorta olayı bu işin önünde büyük
engeldir. Kaş yapayım derken göz çıkarılmaktadır. Mevzuat gözden
geçirilip atölyelere, eğitim kuruluşları hüviyeti verilmelidir.
Sayfa 8
İletişim 