|
ÇÖZGÜ APARATI :
Çözgü çözmek için yurdumuzda çeşitli şekillerde
usuller tatbik edilmektedir.
Bunlar
;
a-
Taş
duvara iki sopa çakılarak bu iki sopa arasında yapılan çözgü
b-
Yere
iki sopa çakılarak bu iki sopa arasında yapılan çözgü
c-
Beton
zeminde çözgü boyuna göre açılan deliklere boru takarak, bu
iki boru arasında yapılan çözgü
d-
20x20
ve çözgü uzunluğuna göre boyu olan tahta kalasa iki adet boru
monte edilerek borunun biri sabit, diğeri istenilen boya
ayarlanabilen ikinci boru ile yapılan çözgü
e-
Profil
demirden yapılmış çözgü aparatında yapılan çözgü (Şekil
9)
f-
Makine
ile çözgü çözülen metalden yapılmış aparat olmak üzere
altı usulde çözgü yapılmaktadır.
GERME
TEZGAHLARDA TEZGAH VE TEZGAHA ÇÖZGÜ YAPMANIN ESASLARI :
Bilindiği üzere el dokuma tezgahları germe
ve sarma olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Dünyada ve ülkemiz
genelinde her iki tür tezgahta kullanılmaktadır. Ancak
istenilen kaliteye yakın halı çıkarmak için çözgünün çok
dikkatli ve sağlıklı çözülmesi gereklidir. Böyle bir çözgünün
çözülmesinde germe tezgahın önemi büyüktür.
1.
Germe Tezgahta Çözgü Nasıl Yapılır?
El halısı üretimi yapan ülke ve bölgelerde çeşitli
tezgah türleri kullanıldığı gibi,çeşitli yöntemlerle çözgü
yapılmaktadır. Bunların çoğu, yüzyıllar öncesinin imkansızlıkları
içersinde icat edilen ve uygulanan çözgü yapma usullerinin
devamıdır. Söz konusu usullerin içerisinde en iyisi, germe
tezgah üzerinde çözgü, gücüyle yapılan çözgüdür. Çözgü,hazırlık
ve uygulama olmak üzere iki aşamadan meydana gelmektedir.
a)
Dokuyacağımız
halının ebadına göre germe tezgah seçilir. Bu tezgah 1 m.
eninde halı çıkaracak büyüklükten fazla olmamalıdır. Daha
büyük tezgah için kişi yetersiz kalır. Bu nedenle büyük
tezgahlara çözgü, ekip tarafından yapılır. Tezgahımız,
çözgü yapacağımız yere ayakta rahat çalışabileceğimiz şekilde
ve yükseklikte ayarlanmalıdır. Çözülecek çözgü yere
paralel olarak, sallanmayacak, kaymayacak, leventlerin birbiri
arasındaki ölçüyü bozmayacak şekilde ve sağlam monte
edilmelidir. Çözgünün ebadına göre alt ve üst leventlerin
arası hassasça ayarlanıp, sabitleştirilmelidir. Gücünün sağına
gelmek üzere alt levende çok yakın bir şekilde çözgü gücüsü
konulmalı, her iki başından yan leventlere geçici olarak sıkıştırılmalıdır.
Alt ve üst levent ve çözgü gücüsünün üstü, çözgü ebadı
göz önüne alınarak 10’ar cm. aralıklarla çizilmelidir. Böylelikle,
çizgiler yardımı ile çözgü kalitesine göre çözgü
tellerini yerleştirip her 10 cm’ de bir çözgümüzü kontrol
etmiş oluruz. Bu çalışma şekli, çözgüyü kaliteli hale
getirir ve çözgücüyü zaman ve malzeme
yönünden de tasarrufa götürür. Tezgahımız, böylece
çözgü yapılacak vaziyete gelmiş olur. İyi çözgü, çözgüye
başladıktan sonra hiç ara vermeden
veya en az ara vererek bitirilen çözgüdür. Onun için
çözgüye başlamadan evvel, çözgü yapma anında ihtiyaç
duyacağımız çözgücünün çözgüyü bırakıp ayrılmaması
için zaruri ihtiyaçlarla ilgili bütün araç ve gereçleri çözgü yapılacak tezgahımızın yanına
hazırlamamız gerekir. Bu çalışma şekli, kaliteli çözgü
yapabilmenin koşullarından sadece bir tanesidir. Şimdi çözgü
yapma seyri içinde ihtiyaç duyacağımız
araç, gereçleri tespit edelim.
a.
Makaraya veya bobine sarılı yeteri kadar çözgülük.
b.
Metre, kalem, keser, pamuk ipi, takoz vs.
İyi bir çözgü yapabilmenin diğer bir şartı,
çözgücünün çözgüye başlarken elde ettiği konsantre
halini çözgü bitinceye kadar muhafaza edilmesidir.
2.
Çözgü Yapma İşlemi :
Çözgücü olarak, çözgülük sarılı makarayı
elimizde tezgahımızın alt ve üst leventlerine yalnızca
vücut hareketleri ile kolayca sarabileceğimiz yerimizi
almalıyız. Çözgücülüğümüzün ucunu çözgü güçüsünün
üstündeki ilk çizgiye bağlarız. Sağımızda çözgü gücüsünün
yakınında olan alt leventlerin üstünden U dönüşü yaparak
karşısındaki üst leventin altında U dönüşü yapıp, karşıdaki
alt leventin altından U dönüşü yapıp, çözgü güçüsünün
üstünden U dönüşü ile geriye dönüp alt leventin üstünden
U dönüşü yapıp karşıdaki üst leventin altından U dönüşü
ile çözgü güçüsünün üstünden U dönüşü ile geriye dönüp
üst leventin üstünden U dönüşü yaparak karşıdaki alt
leventin altından U dönüşü ile çözgü güçüsünün üstünden
U dönüşü ile, geriye dönüp alt leventin üstünden U dönüşü
ile karşıdaki üst leventin altından U dönüşü ile çözgü
güçüsünün üstüne geliriz. Bu turlar sistematik olarak devam
eder. Halımız için gerekli olan tel sayımızı tamamladığımızda
işlem biter. Tel sayımız bittiğinde yine çözgülük
telimizin ucunu çözgü güçüsüne bağlar çözgü çözme işini
bitiririz.
Çözgü tezgahımızı çok dikkatlice yerinden indirir
halı dokuma pozisyonuna getiririz. Bundan sonra halı dokumak için
yapılması gereken işlemleri yapar veya yaptırırız. Böylece
tezgah ve çözgümüz üretime hazır hale gelmiş olur.
Sayfa 4
|
İletişim 
