|
11.
Kirkitin Dengeli Vurulması :
Halı sıkıştırmada kullanılan kirkitin, halının her
tarafına aynı tempoda vurularak sıkıştırmanın yapılması
gerekir. Aynı tempoda vurulmazsa, bazı yerler çok oturur, bazı
yerler az oturacağından halının kalitesi bozulur.
Kirkit darbesini eşit miktarda dağıtmak için baskı
ipi kullanmak lazımdır. Kirkitin diş aralıkları geniş olduğundan
dişler her tarafa değmeyeceği için, sıkıştırmayı
istenilen şekilde elde etmek mümkün olmaz. Kirkit, baskı ipi
çözgünün arasından geçirilip, bu baskı ipi üzerine vurulduğu
taktirde darbesi her tarafa eşit miktarda dağılacağından, sıkıştırma
da eşit olacaktır. Onun için baskı ipi bütün halı türlerinde
kullanılmalıdır.
12.
Halı Kalitesine Göre Kirkit Kullanılması :
Dokunan halının cinsine ve kalitesine göre kirkitin cinsini seçmek
gerekir. Hav
yüksekliği fazla olan halılarda diş uzunlukları fazla olan
kirkitleri; hav yüksekliği az olan halı türlerinde ise diş
uzunluğu kısa ve yuvarlak dişli kirkitleri seçmek gerekir. Bu
seçimi yapmadığımız takdirde dokunan halı ya oturmaz yahut
da çözgülerin kopmasına sebep olur.
13.
Halının Düzgün Dokunması İçin Çizgi Çizilmesi
:
Dokunan halının düzgün ve kalitesinde çıkabilmesi için
halının enine çizgi (Çirpi) çizilmesi gerekir. Bu çizgi halı
kalitesine göre küçük sedef ve bordürün eni kaç santim
tutuyorsa o genişlikte, orta zeminde desenlerin kesilmesine
(Paftalara) göre ipek ve yün-ipek halılarda 5 cm’ de bir çizilmesi
gerekir. Yün ve pamuk ipliği ile dokunan halılarda 10 cm’ de
çizilen çizgiler halının hem kalite oturtturmasında hem de
boyunu ayarlamada kolaylık sağlar.
Çizgi çizilmeden önce, halının iki tarafındaki başlangıcından
ölçü alınarak işaretlenir. Bu işaretlerin arası bir mastarın
yardımıyla gazlı kalemle çizilir. Genellikle toprak boya bir
kaba konularak sulandırılır. Çözgü ipliğinden olmak üzere,
halı genişliğinden biraz uzun bir iplik alınarak sulandırılmış
boyaya batırılır. Fazla olan boyalı su parmaklar arasında sıkılarak
akıtılır. Bu iplik önceden işaretlenen noktalara gergince
temas ettirilir ve gergin ipin ortasından öne doğru çekildikten
sonra tekrar bırakılır. Bu şekilde düzgün bir çizgi çizilmiş
olur.
14.
Kaliteye Uygun ve Düzgün Düğüm Atılması :
Düğümler ister kapalı isterse açık düğüm
olsun, çözgü tellerine iyice oturmalıdır. Eğer düğümler
çözgüye oturmazsa halının arkası düzgün çıkmaz. Halk
arasında topal düğüm tabir edilen (Düğüm uçlarının hav yüksekliğinden
uzunlu kısalı kesilmesi) düğümün yaptırılması gerekir. Bu
şekilde yapılırsa halının yüzeyinde görünüm bozulur.
15.
Dokunan Halının Sık Sık Sarılması :
Tezgahta dokunan halının dokunmuş kısmı fazla yükselmeden
sarılmalıdır. Sarılmazsa;
a.
Kirkit
vurma mesafesi kısalacağından kirkitin sıkıştırması tam
olarak yapılamaz.
b.
Dokunan
kısım çok yüksek olunca halı enine çekme yapar.
c.
Dokunan
kısım yüksek olursa, kirkit darbesinden dolayı patlama
ihtimali çoğalır.
d.
Dokunmuş
kısım yüksek olduğundan esneme olacağı için makasla düzgün
kesim sağlanamaz.
16.
Dokuyucunun Bıçak Tutma Şekli:
Dokuyucular
ilmeleri kesmek için kullandıkları bıçağı iki türlü
tutarlar.
a-
Bıçağı
ilmeye yukarıdan aşağıya vurarak keser.
b-
Bıçağı
ilmeye soldan sağa doğru vurarak keser.,
a.
Esas
olarak, bıçağı ilmeye yukarıdan doğru vurarak kesmesi
gerekir. Bunun faydası ilmelerin çözgü tellerine oturmasını
sağlar ve ilmelerin arkaları halı arkasından düzgün bir yüzey
meydana getirir.
b.
Dokuyucu
bıçağı soldan sağa doğru ilmelere vurarak kesiyorsa bu şekilde
kesme ilme ipliğinin bıçak darbesi ile uzamasına ve ilmenin
bir ucunun diğer ucundan kısa kalmasına sebep olur. Kısa olan
ilme uçları atkı atılırken kirkit darbesi ile çoğu kez halının
arkasına geçip, halının arka yüzeyinin bozuk çıkmasına
sebep olur.
İlme ipliği, bıçak soldan sağa doğru vurularak
kesildiğinde, ilmeler çözgüye tam oturmayacağından ve kirkit
darbesi ile oturmayan bu ilmeler arkaya doğru kayma yaparak halının
arkasının bozuk çıkmasına sebep olur.
17.
İlmeleri El İle Toplamak:
Bilhassa
yün halılarda dokuyucu, attığı ilmeleri bıçak kullanmadan
parmakları vasıtası ile koparır. Bunun yapılmasının gayesi
seri dokumak içindir. Bu şekilde ilmeler çekilerek koparıldığında
uzamakta ve incelmektedir. Hatta çoğu kez ilmeler çözgü üzerinde
kalmadan kopar ve dokuyucu bunun farkına bile varamaz. Bu şekilde
çalışan dokuyucunun dokuduğu halı, kalitesinden fazla oturur.
Çözgü üzerinde kalmayan ilme yerleri boş kalır. Bu da halının
bozulmasına sebep olur.
18.
Sıra Atlaması :
Uzun
yıllar halı dokuyan dokuyucularda görülen sıra atlaması
oldukça yaygındır. Kontrolle görevli eleman dokunan kısımla,
desenin sırasını sayarak sıra atlanıp atlanmadığını
kontrol etmelidir.
Sıra atlamada ;
a.
Halının boyu kısa çıkar.
b.
Desendeki motifler orijinal şeklinden bozuk çıkar.
c.
Dokuyucuya işçilik tutarından fazla para ödenmiş olur.
19.
Kenar Örgüsüne Atkının Geçip, Geçmediği
:
Halının
boyuna göre iki kenarına yapılan kenar örgüsü, tatbikatta
umumiyetle 2-3 çift çözgü ile yapılır. Kalın atkı kenar örgüsü
için ayrılan çözgü telinin sonuncusu ile birlikte kenar örgü
ipi ile örülmesi gerekir. Bu yapılmazsa toprak çalık ile
kenar örgüsü arasında bağ kalmayacağından kenar örgüsü kısa
zamanda kopar. Onun için atkıların kenar örgüsü ile birlikte
örülmesi gerekir.
20.
İnce
Atkının (Döke,Gayar) İyi Yapılması :
a.
İnce atkı (Döke, Gayar) eğer çok bol (sulu) vurulmuşsa
halının arkasına fışkırır. Buna atkı fışkırığı
denir. Atkı fışkırığı halının arkasını pürüzlü
hale getirdiği için halının kalitesini düşürür. Aynı
zamanda da bu fışkıran atkılar kullanma esnasında çürüyeceğinden
veya temizlenme esnasında kesileceğinden halının ömrünün kısalmasına
sebep olur.
b.
İnce atkı (Döke, Gayar) eğer gergin vurulursa, bu kısımlarda
ilmeler kalitesinde oturmaz. Buna da dipperi (kırık) denir. Halıda
bariz olarak görülebilir. Halının havlı yüzünde saç eni
gibi yarılmalar meydana gelir. Bunun önlenmesi için ince atkının
gayet normal gerginlikte (ne çok gevşek ne de gergin) atılması
gerekir.
21.
Halı
Dokunan Yerin Nemli Olmaması :
Halı tezgahının kurulduğu yer rutubetli olmamalıdır.
Eğer rutubetli yerde dokunuyorsa ilme ve atkılar rutubetten ıslanacaktır.
Kirkit darbesi ile ıslanmış darbeler fazla oturacağından
halının kalitesinin bozulmasına neden olacaktır. Onun için
tezgahı kuracağımız yerin nemsiz olmasına dikkat edilmesi
gerekir.
Sayfa 6
|
İletişim 