Erdoğan ILDIZ    Aydınlık Gazetesi - Makale İletişimİletişim
 
 

 Giriş  Yayınlar Genel Açıklama Sayfası
  Mesleki 
 
  Felsefi
  Hikaye
  Şiir

 Halı Usta Öğretmeni ve Dokuyucusunun El Kitabı
Sayfalar
1 2 3 4 5
6 7 8

 

 

  11.     Kirkitin Dengeli Vurulması :

         Halı sıkıştırmada kullanılan kirkitin, halının her tarafına aynı tempoda vurularak sıkıştırmanın yapılması gerekir. Aynı tempoda vurulmazsa, bazı yerler çok oturur, bazı yerler az oturacağından halının kalitesi bozulur.

         Kirkit darbesini eşit miktarda dağıtmak için baskı ipi kullanmak lazımdır. Kirkitin diş aralıkları geniş olduğundan dişler her tarafa değmeyeceği için, sıkıştırmayı istenilen şekilde elde etmek mümkün olmaz. Kirkit, baskı ipi çözgünün arasından geçirilip, bu baskı ipi üzerine vurulduğu taktirde darbesi her tarafa eşit miktarda dağılacağından, sıkıştırma da eşit olacaktır. Onun için baskı ipi bütün halı türlerinde kullanılmalıdır.

12.     Halı Kalitesine Göre Kirkit Kullanılması :

         Dokunan halının cinsine ve kalitesine göre kirkitin cinsini seçmek gerekir. Hav yüksekliği fazla olan halılarda diş uzunlukları fazla olan kirkitleri; hav yüksekliği az olan halı türlerinde ise diş uzunluğu kısa ve yuvarlak dişli kirkitleri seçmek gerekir. Bu seçimi yapmadığımız takdirde dokunan halı ya oturmaz yahut da çözgülerin kopmasına sebep olur.

13.     Halının Düzgün Dokunması İçin Çizgi Çizilmesi :

         Dokunan halının düzgün ve kalitesinde çıkabilmesi için halının enine çizgi (Çirpi) çizilmesi gerekir. Bu çizgi halı kalitesine göre küçük sedef ve bordürün eni kaç santim tutuyorsa o genişlikte, orta zeminde desenlerin kesilmesine (Paftalara) göre ipek ve yün-ipek halılarda 5 cm’ de bir çizilmesi gerekir. Yün ve pamuk ipliği ile dokunan halılarda 10 cm’ de çizilen çizgiler halının hem kalite oturtturmasında hem de boyunu ayarlamada kolaylık sağlar.

         Çizgi çizilmeden önce, halının iki tarafındaki başlangıcından ölçü alınarak işaretlenir. Bu işaretlerin arası bir mastarın yardımıyla gazlı kalemle çizilir. Genellikle toprak boya bir kaba konularak sulandırılır. Çözgü ipliğinden olmak üzere, halı genişliğinden biraz uzun bir iplik alınarak sulandırılmış boyaya batırılır. Fazla olan boyalı su parmaklar arasında sıkılarak akıtılır. Bu iplik önceden işaretlenen noktalara gergince temas ettirilir ve gergin ipin ortasından öne doğru çekildikten sonra tekrar bırakılır. Bu şekilde düzgün bir çizgi çizilmiş olur.

14.     Kaliteye Uygun ve Düzgün Düğüm Atılması :

Düğümler ister kapalı isterse açık düğüm olsun, çözgü tellerine iyice oturmalıdır. Eğer düğümler çözgüye oturmazsa halının arkası düzgün çıkmaz. Halk arasında topal düğüm tabir edilen (Düğüm uçlarının hav yüksekliğinden uzunlu kısalı kesilmesi) düğümün yaptırılması gerekir. Bu şekilde yapılırsa halının yüzeyinde görünüm bozulur.

15.     Dokunan Halının Sık Sık Sarılması :

Tezgahta dokunan halının dokunmuş kısmı fazla yükselmeden sarılmalıdır. Sarılmazsa;

a.      Kirkit vurma mesafesi kısalacağından kirkitin sıkıştırması tam olarak yapılamaz.

b.     Dokunan kısım çok yüksek olunca halı enine çekme yapar.

c.     Dokunan kısım yüksek olursa, kirkit darbesinden dolayı patlama ihtimali çoğalır.

d.     Dokunmuş kısım yüksek olduğundan esneme olacağı için makasla düzgün kesim sağlanamaz.

16.     Dokuyucunun Bıçak Tutma Şekli:

Dokuyucular ilmeleri kesmek için kullandıkları bıçağı iki türlü tutarlar.

a-     Bıçağı ilmeye yukarıdan aşağıya vurarak keser.

b-    Bıçağı ilmeye soldan sağa doğru vurarak keser.,

a.      Esas olarak, bıçağı ilmeye yukarıdan doğru vurarak kesmesi gerekir. Bunun faydası ilmelerin çözgü tellerine oturmasını sağlar ve ilmelerin arkaları halı arkasından düzgün bir yüzey meydana getirir.

b.     Dokuyucu bıçağı soldan sağa doğru ilmelere vurarak kesiyorsa bu şekilde kesme ilme ipliğinin bıçak darbesi ile uzamasına ve ilmenin bir ucunun diğer ucundan kısa kalmasına sebep olur. Kısa olan ilme uçları atkı atılırken kirkit darbesi ile çoğu kez halının arkasına geçip, halının arka yüzeyinin bozuk çıkmasına sebep olur.

İlme ipliği, bıçak soldan sağa doğru vurularak kesildiğinde, ilmeler çözgüye tam oturmayacağından ve kirkit darbesi ile oturmayan bu ilmeler arkaya doğru kayma yaparak halının arkasının bozuk çıkmasına sebep olur.

17.     İlmeleri El İle Toplamak:

Bilhassa yün halılarda dokuyucu, attığı ilmeleri bıçak kullanmadan parmakları vasıtası ile koparır. Bunun yapılmasının gayesi seri dokumak içindir. Bu şekilde ilmeler çekilerek koparıldığında uzamakta ve incelmektedir. Hatta çoğu kez ilmeler çözgü üzerinde kalmadan kopar ve dokuyucu bunun farkına bile varamaz. Bu şekilde çalışan dokuyucunun dokuduğu halı, kalitesinden fazla oturur. Çözgü üzerinde kalmayan ilme yerleri boş kalır. Bu da halının bozulmasına sebep olur.

18.     Sıra Atlaması :

    Uzun yıllar halı dokuyan dokuyucularda görülen sıra atlaması oldukça yaygındır. Kontrolle görevli eleman dokunan kısımla, desenin sırasını sayarak sıra atlanıp atlanmadığını kontrol etmelidir.

Sıra atlamada ;

a.      Halının boyu kısa çıkar.

b.     Desendeki motifler orijinal şeklinden bozuk çıkar.

c.     Dokuyucuya işçilik tutarından fazla para ödenmiş olur.

19.     Kenar Örgüsüne Atkının Geçip, Geçmediği :

Halının boyuna göre iki kenarına yapılan kenar örgüsü, tatbikatta umumiyetle 2-3 çift çözgü ile yapılır. Kalın atkı kenar örgüsü için ayrılan çözgü telinin sonuncusu ile birlikte kenar örgü ipi ile örülmesi gerekir. Bu yapılmazsa toprak çalık ile kenar örgüsü arasında bağ kalmayacağından kenar örgüsü kısa zamanda kopar. Onun için atkıların kenar örgüsü ile birlikte örülmesi gerekir.

20.           İnce Atkının (Döke,Gayar) İyi Yapılması :

a.      İnce atkı (Döke, Gayar) eğer çok bol (sulu) vurulmuşsa halının arkasına fışkırır. Buna atkı fışkırığı denir. Atkı fışkırığı halının arkasını pürüzlü hale getirdiği için halının kalitesini düşürür. Aynı zamanda da bu fışkıran atkılar kullanma esnasında çürüyeceğinden veya temizlenme esnasında kesileceğinden halının ömrünün kısalmasına sebep olur.

b.     İnce atkı (Döke, Gayar) eğer gergin vurulursa, bu kısımlarda ilmeler kalitesinde oturmaz. Buna da dipperi (kırık) denir. Halıda bariz olarak görülebilir. Halının havlı yüzünde saç eni gibi yarılmalar meydana gelir. Bunun önlenmesi için ince atkının gayet normal gerginlikte (ne çok gevşek ne de gergin) atılması gerekir.

21.           Halı Dokunan Yerin Nemli Olmaması :

Halı tezgahının kurulduğu yer rutubetli olmamalıdır. Eğer rutubetli yerde dokunuyorsa ilme ve atkılar rutubetten ıslanacaktır.  Kirkit darbesi ile ıslanmış darbeler fazla oturacağından halının kalitesinin bozulmasına neden olacaktır. Onun için tezgahı kuracağımız yerin nemsiz olmasına dikkat edilmesi gerekir.  

  Sayfa 6

 
 
 

1 2 3 4 5 6 7 8
 


 

© Erdoğan ILDIZ, Her hakkı saklıdır, yazılı izin olmadan çoğaltılamaz ve dağıtılamaz