IV. BÖLÜM

MAMUL HALI MUAYENE ESASLARI

    Mamul halının muayene edilmesi esnasında aşağıdaki hususların nazarı dikkate alınması gerekir.

1.     Halılarda En, Boy Uzunluklarının Standartta Belirlenen Ölçülerde Olup, Olmadığı :

Türk Standartları Enstitüsü’ nün el dokusu Türk halıları hakkında hazırladığı T.S.43 No’ lu standardında kabul edilen esaslara göre halının paralel kenarları arasındaki uzaklık, halı boyunun, çeşitli yerlerinden ölçüldüğü zaman ölçüler şu standartlarda olmalıdır :Seccadelerde 3 cm’ yi, Kellelerde 4 cm’ yi, 9 m²’ye kadar olan halılarda 6 cm’ yi, 12 m²’ye kadar ve daha yukarı halılarda 8 cm’ yi geçmemelidir, geçerse halı defolu sınıfına girer. Halının estetiği yönünden, halının en ve boy ölçütlerinin birbiri ile uyumlu olması büyük önem taşımaktadır. Kelle ölçüsüne kadar olan ebatlarda; halının boyunun , halının enine bölünmesi sonucu, çıkan oranın 1.5 rakamından büyük olmaması gerekir. Bu oran 1.4 ile 1.5 arasında olmalıdır. Ebatlar kelleden daha yukarı gittikçe bu oran 1.3’ e kadar düşebilir. Bu oranları tutturamayan halılar defolu halı olarak irdelenmeli ve dokuyucu ikaz edilmelidir. Halı satışında ebatsal estetiği olmayan halıların satışında çok zorluk çekilmektedir. Oranı bozuk halıların 2. Sınıf halı olarak irdelenmesi, dokuyucu eğitme yönünde faydalı olmaktadır.

2.     Desen ve Desendeki Renklere Göre Dokunup Dokunmadığı :

A.            Halının, dokunması için verilen desene göre dokunup dokunmadığı, desen hatasının olup olmadığı:

1.     Orta zemin deseninde desen kompozisyonunun tamamlanıp tamamlanmadığı,

2.     Rapor desenlerde orta zemin deseninin halının başlangıcında başlandığı yerden bitip bitmediği, yani desen kompozisyonunun tam olup olmadığı,

3.     Bordürlerde köşelerin (dört köşe) aynı motiflerin yerleşip yerleşmediği,

4.     Desen boşluğu olup, olmadığı,

B.               Halının desendeki renk tonlarına uygun ilmelik ipliklerle dokunup, dokunmadığı,

C.               Halıda renk ton farkı (abraj) olup olmadığı kontrol edilmelidir.

3.     Düğüm Sıklıklarının Kalitesine Göre Tolerans Sınırları Dahilinde Dokunup Dokunmadığı

a.      Halıların her biri bağımsız birim olduğundan halı muayeneleri her halı için ayrı ayrı yapılmalıdır.

b.     Halılarda görünüş, ilme sıklığı ve muayenesi, halının bütünü üzerinde yapılmalıdır.

c.     Halının kalitesini bozmamak ve devamlı olmamak şartıyla en çok %3 oranında atkı seyrekliği olabilir.

d.     Halının çözgü telleri, kalitesince tespit edilen miktarlardan az olmamalıdır.

e.      Halının boyuna atkı sıklığı halının en az üç yerinden sayılmalıdır. Başlangıç, orta ve bitimde yapılacak sayımlar halının kenar tellerinden en az 15-20 cm içeriden yapılmalıdır.

4.     Halının Kenarlarının Düzgün Olup Olmadığı :

a.      Halının iki yanındaki kenarlarının düzgün olması ve kenarlarının girintili, çıkıntılı olmaması gerekir.

b.     Halının iki yanında yapılan kenar örgüsünü atkı ile birlikte örülüp, örülmediği, kıyı kolonuna sağlam bir şekilde bağlanıp bağlanmadığı önemlidir. (Eğer atkı ile birlikte örülmemişse kıyı kolonu ile arasındaki irtibatı çok zayıf olur ve en kısa zamanda kopar).

c.     Kıyı kolonlarının halının her yerinde aynı genişlikte olup olmadığı kontrol edilmelidir.

d.     Kenar tellerinin bir tel yerine iki tel bırakılmalı.

5.     Halıda Potluk Olup Olmadığı :

         Halı yere serildiği zaman halının tamamının yere yapışması gerekir. Eğer halıda bazı yerler yere yapışmazsa potluk var demektir. Potluğun sebebi ise (Tezgah bölümünü işlerken bahsettiğimiz gibi) gevşek çözgüler bağlanıp aynı gerginliğe getirilmediği için, dokuyucu gevşek olan yerlere ağaç parçası koyarak bu gevşekliği giderir. Halı tezgahtan çıktığında potluk ortaya çıkar. Bu itibarla çözgüde tedbir alınması ile bu mahsur ortadan kalkar. Bol ver gergin atkı verildiği zaman da potluk oluşur. Alt ve üst atkıları çekmeyecek ve potluk etmeyecek şekilde verilmelidir.

6.     Hav Yüksekliğinin Kaliteye Uygunluğu :

a.      Halı kalitesine göre Türk Standartları Enstitüsü’ nün hazırladığı el dokusu Türk halıları (T.S 43) sayılı standardında tespit edilmiş olan hav yüksekliğine uygun olup, olmadığı kontrol edilmelidir.

b.     Bazı halıların hav yükseklikleri

c.     Halının havlı yüzeyinin kesiminin düzgün yapılması gerekir. Bilhassa İpek ve Yün İpek halılarda yüzeyin gayet düzgün kesilmesine dikkat edilmelidir. Çünkü bu halıların havları sonradan kırkım yapılmadığı için tezgahta dokunma esnasında gayet güzel kesim yapılması lazımdır.

7.     Dokuma Hataları Olup Olmadığı :

Dokuma hataları denilince önce atkı fışkırığı, dipperi (kırık) aynı atkıdan üst üste çift atılması gibi hususlar akla gelir.  

  Sayfa 7

© Erdoğan ILDIZ, Her hakkı saklıdır, yazılı izin olmadan çoğaltılamaz ve dağıtılamaz