III.            Halı desenleri ,belirlediğimiz 4 kategorinin hangisinde genellikle görüldükleri ve manaları :

A- Klasik ve Ada Milas desenleri:

1. Anahtarlı cafer  

2. Ada Milas

3. Bakla çiçeği

4. Başaklı

5. Boncuklu muska

6. Cafer molla iğnesi

7. Caferli

8. Cennet süpürgesi

9. Cep

10. Ceviz yaprağı (kabuksuz )

11. Cıngıllı cafer

12. Cinli

13. Daşaklı su

14. Dokuz göllü

15. Donaya

16. Eğri su

17. Eli koynunda

18. Eski su gemi suyu

19. Feslice

20. Gavur nacağı

21. Gem suyu

22. Gemi suyu

23. Gül nakışı

24. Hayat ağacı

25. Heybe göllü

26. Horozlu göllü

27. İbrik

28. Kabuksuz

29. Kabuksuz böcek

30. Kağıt suyu

31. Kandilli göl

32. Karacahisar

33. Karanfil suyu

34. Karanfilli ada milas

35. Karı boşlatan ( testere )

36. Kedi izi (gülcük )

37. Kertenkele kuyruğu

38. Kirmanlı su

39. Koç boynuzu

40. Kolan suyu

41. Köpek izi

42. Kösele  ( + ) gibi bir işaret

43. Köşeli

44. Ladik

45. Madalyon

46. Mazı caferi

47. Mekikli göbek

48. Mihraplı cıngıllı cafer

49. Muska (hamili )

50. Nazarlık

51. Öküz sidiği

52. Paracık

53. Patlıcanlı ada milas

54. Peşkir suyu

55. Sandıklı göl

56. Sarıklı

57. Sekiz dalga

58. Selvili su

59. Süpürge suyu

60. Süpürgeli su

61. Şişeli

62. Tabakalı

63. Tabakalı kabuksuz

64. Tabakalı sandıklı

65. Tablalı cafer

66. Tablalı yollu cafer

67. Tahtacı ada milası

68. Tahtacı milas

69. Tarak

70. Taraklı su

71. Testereli

72. Testereli gemi suyu

73. Tosbağa (kabuksuz )

74. Turunçlu gölülkercik  

75. Ülkercik

76. Üzümlü

77. Yengeç

78. Yılanlı göl

79. Yıldız

80. Yıldızlı su

81. Zambaklı göl

B- Karacahisar, Karaova ve Magri'ye Özgü Desen İsimleri:  

1. Aynalı eğmesi

2. Ayşe dudu suyu

3. Baslak eğme

4. Çıblak eğme  

5. Çifte güllü

6. Darbulla eğmesi

7. Eğmeli göllü

8. İsparta göllü

9. Kara ayşe eğmesi

10. Karadam eğmesi

11. Karpuzlu göl

12. Kelle

13. Ladik

14. Minareli su

15. Pabuçlu göl

16. Sülüklü su

17. Üç güllü su

18. Yapraklı su

19. Yeni köy güllü

20. Yeşil eğme

C- Grafikler

Yukarıda belirtilen desenlerden kırmızıya boyanmış olanlar Milas ilçe halk eğitim merkezi müdürlüğünün 1986 yılında yaptığı araştırma raporunda da yer alan isimlerdir. Bu araştırma raporu Milas ticaret odasının ekim 1997 haber bülteninde yer almıştır.  

Desenlerin anlamlarına  gelince,halı kilim dokunan tüm ülkeleri ilgilendiren international desenler olduğu gibi,sadece o ülkeye ait her yörede kullanılan ve aynı manayı içeren ulusal kimlikli desenlerde vardır. Bir de sadece o yöreye ait lokal desenler bulunmaktadır. Aşağıdaki tabloda uluslar arası ve ulusal anlamda geçerli halı,kilim desenlerinden bazıları anlamları ile verilmiştir. Biz burada birkaç yöresel desene değinip geçeceğiz.

Örneğin:

1.    Yılanlı Göl : Mazının mahallesi olan çocuk mezarlığı köyünde, kadın halı dokurken  çocuğunu yılan sokuyor. Bunun üzerine kadında dokuduğu halıya yılan deseni işliyor ve bu desen o köyün desenleri arasına girmiş oluyor.

2.    Gemi suyu: Giden geminin arksında bıraktığı izden esinlenerek verilmiş bir isim

3.    Anfora : Denizden çıkarılan eski şarap küplerinden esinlenerek yapılmış bir desen

4.    Yengeç : Özellikle ada Milaslarında kullanılan bir desen,bu deseni kullanan yörelerin denizle içli dışlı oluşu bu deseni halı dokuyanlar nezdinde aşina kılmış.

5.    Heybe göllü : Yöreyi ziyaret eden bir misafirin heybesindeki nakış yöre kızları tarafından beğenilip alınarak halılara adapte edildiği söylenmektedir.

6.    Mazı Cafer : Mazı köyünde kirman yapan meşhur kirman ustasının yaptığı kirmanların ip eğiren kadın tarafından üstten görünüşünün halıya motif olarak işlenmesinden ortaya çıkmış bir desen olarak anılmaktadır.

7.    Cıngıllı Cafer : Mazı Caferi ne çıngırak ve süs takılarak,özellikle çobanların kullandığı Cafer tipi kirmanı resimlediği söyleniyor.

8.    Kabuksuz : aynı yörede benzeri deseni yapan Hıristiyan köyünü Müslüman köyünden ayırmak için sünnet olayı sembol alınarak,Müslüman köyün halılarına sünneti anlamında – Kabuksuz – denilmesinden kaynaklanan bir isim. Özde desenle bir irtibatı yoktur. Halının bordüründe  stilize edilmiş bir asma ağacı ve bu ağaçtan sarkan üzüm salkımı görülmektedir. Yöre halkı bu deseni dejenere ederek manasını da unutmuş,ortada kabuksuz lafı yalnız başına çıplak kalmıştır.

9.    Göl : Milas yöresinde halının orta kısmına ,yani genel olarak zemin diye adlandırdığımız kısma göl denilmektedir . Halı ister mihraplı,ister mihrapsız,ister göbekli olsun,göl tabiri hepsi için de geçerlidir.

10. Su : : Bordürlere genel olarak su denilmektedir.

11.  Ayrıca desen isminden de anlaşılan yakıştırma desenler mevcuttur: Örneğin,taraklı su,laleli su,karanfilli su, 9 Göllü, gibi

Kadınlarımızın yarattığı değer olan bu inanılmaz desenlerin hepsinin gerçek öyküleri yaşanan hayatın derinliklerinden koparak günümüze ulaşmışlardır. Yukarıda verdiğimiz örnekler sadece birkaç anahtar niteliğindedir. Olayın boyutlarını genişletmek sizin yaratıcı gücünüze kalıyor. Dokuyucunun yaşadığı zamanı,coğrafyayı,yörenin tarihi yapısını düşünerek desenleri ve manalarını zenginleştirmek okuyucuya kalıyor. Biz gerekli malzemeyi şu satırlara kadar tamamladık inancındayız. Sizlere rast gele deyip bu konuyu noktalıyoruz.

      VI.     Desen cinslerine göre tasnif edilmiş halı resimleri:

1.   Klasik Milas desenlerinin resimleri:

2.   Ada Milası desenlerinin resimleri:

3.   Karacahisar desenlerinin resimleri:

4.    Karaova ve Megri desenlerinin resimleri:

Sayfa 10

© Erdoğan ILDIZ, Her hakkı saklıdır, yazılı izin olmadan çoğaltılamaz ve dağıtılamaz