B-halı dokuma sanatının izinin sürülmesi

Koca Elifin izinin sürülmesi

1.      Koca elifin oğlu  Sarı Hüseyin ile yapılan görüşme  2/7/95 :  (Bu uzantı ile ulaşacağınız resim ise Koca Elif’in kızına  aittir.)

Sarı Hüseyin annesi Koca Elif hakkındaki bilgilerini şöyle naklediyor:

Manisa’dan Topan diye biri gelip Etrim yakınlarında Karanlık diye anılan mevkiide Topan tepeye yerleşmiş  . Mehmetçik diye bir oğlu varmış . Bu genç, Suvar çiftliğine ava gitmiş,bir kurt vurmuş. Kurdun derisini Gavur yatağında ( karanlık dağında ) yaşayan ve geçimini çobanlıkla sağlayan Yorgi gavuruna göstermiş. Kurttan kurtulan yorgi bu durma sevinerek Mehmetçiğe bir keçi vermiş. Mehmetçiğin 2 oğlu olmuş. Biri Hüseyin Çavuş diğeri Süleyman Ağa . Bunlar keçiyi çoğaltarak 1000 keçi ve 50 sığır sahibi olmuşlar. Süleyman Ağanın 5 oğlu olmuş Hüseyin Çavuşun 3 kızı olmuş. Bunların en büyüğünün ismi Koca Elif olmuş. Bu meşhur Koca Elif en iyi kök boyayı yapan kadın olduğu için ünlü biri olarak yörede anılır olmuş.  Yapılı bir kadın olduğundan Koca Elif diye ünlenmiş. Anası Çam arsından gelme Koca Durmuş oğullarının kardeşiymiş. Maharetini ana evinde öğrenmiş,anasına Eli Yenge derlermiş, kızlığında yaptığı halının boyasını Dönme Fatma’ya boyatmış. ( Aslen Rum olan sonradan Müslüman olan kadın ) dönmeden öğrendiği boya türüne daş boyama türü diyorlarmış. Bir de Karanlık denen mevkiinin orda bulunan küçük bir gölden alınan çamurun boyamadaki önemli etkisinden söz ediyorlar. Koca elifin maharetinin buradan geldiğini anlatıyorlar. Günahı diyenlerin boynuna deyip biz Koca Elifimize devam edelim. Koca Elif 1890 doğumlu imiş, 1969 yılında 10 Kasımda ölmüş. Elif Cangır 1306 hicri doğumlu imiş anası Haliloğularının anası ile kardeşmiş. Haliloğulları yöreye Şamdan göç etmiş.

Kayserli tüccar bir kişi  Botak Halil ile gelip Koca Elife desen tavsiye edermiş. Bu desenleri Koca Elife dokutup satın alırmış. Görünen o ki ,Koca Elif tüccar tarafından da tanınan bir kişiymiş. Umarız Koca Elifin soyu sopu hakkında yeterli bilgiyi vermiş olduk.

Okuyucu tüm detayları ve bağlantıları iyi kavrasın diye bazı okuyucuların lüzumsuz bulacakları detaylara bile girdik. Bir araştırmacı olarak bu detayları okuyucuya aktarmanın son şansımız oluğunun bilincindeyiz. Ülkemiz süratle değişiyor,bazı geleneklerimiz süratle kayboluyor. Böyle detayları toplayabileceğimiz insanların sayısı da her geçen gün azalıyor.

Koca Elif’in baba tarafının seceresi

Topan ( Manisa’dan geliyor )

Karaova da Etrim yakınlarında Karanlık’ta Topan Tepe mevkiine yerleşiyor

Topan’ın oğlu Mehmet

Koca Elif’in ana tarafının seceresi

İstanköy

Yörük Koca Durmuşoğlu ( Sarıbaş ) Etrim yakınındaki  Çam arası köyüne yerleşiyor

Kızı Emine

Eminenin kızı Koca Elif

2.       Mumcularda kahvecilik yapan Mustafa ve Hüseyin Konya   kardeşler ile görüşme  2/7/ 95 :  (Resimdeki görüntü Mustafa ve Hüseyin Konya kardeşler ve Koca Elif'in en iyi talebesi Elif Ana ile beraber gösteriyor.)

Aslen Etrimli olup  yörede en namlı dokuyucu kadınlardan olan Elif Ananın teyze kızının oğludur. Orta Asya Türkmen kökenli bir aileden gelmektedir. Soyları Çepni,Alevi Müslüman olarak tarif edilir. Köklerinin Manisa ve Bergama ya yerleşmiş Türkmen boylarına dayandığını söylemektedir. Daha sonraları aşiretleri Tavas üzerinden Etime gelerek oraya yerleşmiştir. Sülalelerinden karanlık bölgesinde 2 oymak bulunmaktadır. Bunlardan biri Ahmatlar ( Bunlara daha önceleri Karaosmanoğulları denilirmiş ) diğeri ise sonradan gelen Yeni Ahmatlar olarak adlandırılmış. Ahmatların bir kolu Anteb’e yerleşmiş.

3.    Mustafa Gök( Mumcuların tanınmış halı tüccarlarından )ile yapılan görüşme: 

Meşhur Elif Ninenin (  Elif Cangır ) tahtacı kökenli olduğunu ve Pınarlıbelen yöresinin Karanlık köyünde oturduğunu ve yörede en iyi kök boyanın Elif Nine tarafından yapıldığını söylüyor. En zengin ve çeşitli desenlerin Karanlık bölgesinden çıkışını ,bu yöreye desenlerin Girit Türkleri tarafından getirilmesine bağlıyor. En eski halı dokunan yörelerin, Kumköy ( tahtacı ), Etrim,Karanlık,Kaklık,Bozalan olduğunu belirtip Mazı ve Mumcularda dokuma olayının daha sonraları başladığını ifade ediyor. Bozalanın halılarının tutulmasına neden olarak ta desenlerinin diğer yörelere göre daha basit olduğunu, sadeliğin getirdiği zarafetin tutulduğunu belirtiyor. Ada Milası dokunan ve çok üstün boyalara haiz olan Karanlık yöresinin halılarının Bozalan kadar tanınmamış olmasının nedenlerinin de araştırılması gerektiğini vurguluyor. Karacahisar halılarını Yahudilerin yönlendirdiğini ve genellikle karyola ebadı mal çalışıldığını belirtiyor. Tahtacı ile çingenenin evliliğine çepni ( çepli ) yörüğü denildiğini belirtip  tahtacıların da genellikle alevi olduğunu söylüyor.

Elif Ananın babasının lakabının  Sarıbaş (  Etrim köyünden ) Sarıbaşların hanımı Yörük Koca Durmuşoğlunun kızı ( Saz köy = Çam arasından Somucak mevkiinden ) bu kızın ismi Emine, işte Koca Elif bu kadından doğmuş. Koca Durmuş oğlunun kökeni İstanköy. Koca Elif dede tarafından gelen halıdan esinlenerek Ada Milas'ını çoğaltmış kişidir diye sözünü noktalıyor.

Sayfa 4

© Erdoğan ILDIZ, Her hakkı saklıdır, yazılı izin olmadan çoğaltılamaz ve dağıtılamaz